QURBAN BAYRAMI - MENEVI YUKSELISHE BIR FURSET

Allah dergahinda insanin qiymetinin olcu meyari onun menevi keyfiyyetlere bagliligidir. Bu baxımdan uzumuze gelen Qurban bayramı çox simvolik bir xarakter dasiyir. Bayramin kokunde Ibrahim (a)-in Allah yolunda sevimli oglu Ismayilin bashini kesmeye hazir olmasi, lakin bu emelini yerine yetirmeye Allahin izn vermemesi dayanir. Bayramin esas mezmununu bu gosterishin onun ucun bir imtahan oldugu ve peygemberin bu imtahandan yuksek iman, tam mutilik, xalis bendelik numayish etdirerek cixmasi teshkil edir. İbrahim (a) peyğəmbərin etdiyi bu gozel emel Allaha xalis qul olmanin heyretamiz tezahuru ve subutudur.

Qurban bayraminin insanin menevi yukselishinde oynadigi rol nedir? Bunu izah etmek ucun evvelce bayramin ne oldugunu anlamaq lazimdir. Hezret Ali (a) bayramların birində buyurmuşdur: «Mominin gunah etmediyi her gun bayramdir». Dinimizde insanın gunah etmediyi, Allaha asi olmadıgi gun - bayramdır. Ozunu tanima ve bununla da Allahi tanima, oz varligini Onun varliginda eritme meqamina yukselme yolunda insanin oz azad iradesi ile attigi her bir addim onun duzgun seciminin neticesidir. Tebiidir ki, kamilliyi ozune hedef bilen insan ucun bu hedefe catma yolunda etdiyi her bir musbet fealiyyet onun sevincine sebeb olacaqdir. Dinimiz de bu mentiqden cixish ederek bayramlarin felsefesini insanin oteri deyil, heqiqi, daha koklu, sevinc hissi duymasi, huzura qovushmasi kimi aciqlayir.

Bu baximdan Qurban bayrami da insanin Allaha bendeciliyini numayish etdirmesine bir sherait ve shans kimi qiymetlendirile biler. Bendelik meqamina yetishmek isteyen her bir insane ucun bu bayram bir furset ve tohvedir. Bayramin hem ferdi, hem de ictimai yonleri vardir ki, onlarin semimi, ixlasli icrasi menevi yukselishe sebeb olan amillerdir. Burada ferdin Allah yolunda qurban kesme niyyetinden bashlayaraq sonra hemin qurbani ehtiyaci olanlarla paylamasi, imkansizlara bash cekmesi, yaxinlariyla, qonshularla munasibetlerini tezelemesi ve barpa etmesi hem sexavet ve merhemet kimi necib hisslerin, hem de bir cox ictimai munasibetlerin formalashmasina zemin yaradir.

Qurban bayrami hevesle icra olunan, sevincle mushayet olunan ozune mexsus ruh yuksekliyi ile edilen bir ibadetdir. Bayramin kokunde dayanan iman, Allaha tevekkul ve Rebb qarsisinda tam mutilik kimi deyerlerin olmasi bu mubarek bayramin niye bu qeder gozel xususiyyetlere malik olmasi sualina cavab verir.

Bayramlarin bizi esl arzu ve hedefimize yetishmek ucun bir vesile oldugunu bilerek Allahin bize bexsh etdiyi bu lutfu deyerlendirerek bu mubarek gunden laziminca faydalana bilmeliyik. Bu yolda her kese mohkem irade, fedakarliq, kamil iman arzulayir, ve kesilen butun qurbanlarin qebul olunmasini dileyirem. AMIN.

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası

«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi

Gunel Huseynli

QURBAN BAYRAMININ IQTISADI ASPEKTLERI

Qarshidan Qurban bayrami gelir. Bayramin yaxinlsahmasi bazarda suni qiymet artimina bir qeder de stimul verib. Artiq rayonlardan mal-qara getiren saticilar qiymetleri nece artiracagi barede dushunurler. Bashqa mehsullar, esasen de bayramda telebat artan mallarin qiymetleri her gun deyishmekdedir. Bahalashma bayram ehval-ruhiyyesini yashamaga imkan vermir. Bu meqama toxunan ekspertler qeyd edirler ki, bashqa olkelerde bayram oncesi qiymetlerde endirimler mushahide olunur. Olkemizde bunun eksinin bash vermesi ne ile elaqedardir? Umumiyyetle, dovlet bazara nece nezaret edir? Bu suallarla Az. Marketinq cemiyyetinin icraci direktoru Fuad Aliyeve muraciet etdik.

Fuad bey, siz Qurban bayrami ile elaqedar bahalashma barede ne dushunursunuz?

Umumiyyetle, maya deyeri ve satish qiymeti arasinda keskin ferq olmali deyil. Hemcinin qiymetlerin suni qaldirilmasi bayramin felsefesine de ziddir. Mence eksine, qiymetler dushmelidir. Cunki, bu erefede aliciliq qabiliyyeti daha da artacaq. Saticilar qiymet teyin etmekde azaddirlar. Lakin oz aralarinda razilashdirilaraq qiymetleri qaldirmaq istehlakcilarin huquqlarinin pozulmasi demekdir ve buna ciddi cerime dushur.

Peygember doneminde Medine sheherinin gireceyinde bir qrup insan shehere gelen mallarin hamisini alib, ozleri merkezde istedikleri qiymete satirdilar. Bu xeberi eshiden peygember tez bir zamanda bunu qadagan edib qarshisini almishdir. Inhisarciliq hem qanunla yolverilmez, hem de dinimize gore beyenilmeyen bir haldir. Bes bugun bizde bu sahede hansi tedbirler gorulur?

Muselman teshkilatlar xalqa muraciet edib, saticilar qiymetleri qaldirmasinlar. Kend teserrufati Nazirliyinin iqtisadiyyat shobesinin melumatina gore ise bazardaki pishtaxtalari ve yol kenarindaki sallaqxanalari zebt eden alvercilere onlarin tesir etmek imkanlari mehduddur. Bu ishle diger orqanlar meshgul olmalidirlar. Ilk once ise bayram gunlerinde qiymetlere tesir etmek ucun yalniz yarmarkalarin imkanlarinin artirilacagini ved edir. Oz qazancini daha da artirmaq isteyen qruplar mallari deyerinden bir nece defe baha satirlar. Menin qenaetim ise beledir ki, inhisarcilarin emellerinin qarshisini artiq inzibati yollarla almaq mumkun deyil. Onlar baresinde ciddi sanksiyalar tetbiq olunmalidir. Inhisarcilar Amerika ve diger olkelerde oldugu kimi cinayet mesuliyyetine celb edilmelidir.

Mehsullarin temizliyine nezaret nece teshkil olunub?

Iqtisadi Inkishaf Nazirliyinin muvafiq departamenti bununla ciddi meshgul olmalidir. Etin uyqunluq sertifikati olmali ve bu ishe ekspertler tam nezaret etmelidirler. Ehalinin saglam ve gigiyenik cehetden temiz mehsulla temin olunmaq haqqi var.

Umumiyyetle, qurban bayraminda mal-qaranin kutlevi suretde kesilmesinden hansi iqtisadi xeyir elde etmek olar?

Kesilen heyvanlarin ceki odenseydi, dovlet budcesine kulli miqdarda pul daxil olardi. Pullar EDV seklinde toplanardi. Camaat kutlevi sekilde mal-qarani yalniz bu erefede kesdirir. Budce gelirlerinin 100%-i camaata catmasa da, hec olmasa 25% catar. Bu da ehalinin umumi rifah halinin yasxilashmasina sebeb olardi.

Sonda Fuad bey, bu cetin iqtisadi sheraitde xalqimiza ne arzu ederdiniz?

Once men bir muselman kimi cox isteyerdim ki, insanlar bayramin sheri tereflerine reayet etsinler. Imkanli sexsler terefinden kesilen qurbanlar esasen ehtiyasi olanlara paylansin. Bununla da az da olsa, cemiyyetde iqtisadi balansi bir nece gunluk olsa bele tenzimleye bilerler. Allah her kesin kesdiyi qurbanlari qedul etsin inshaAllah.

Maraqli musahibeye gore cox saq olun!

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Gunel Huseynli

MƏHƏRRƏM AYI XATİRƏLƏRDƏN BU GÜNƏ

"Bir gecə təkbaşına yazı yazarkən bir təqvim üzərindəki rəsmə gözüm dikilmişdi. Rəsmdə tamamən qara bir sahənin ortasinda kicik şam yanırdı. Və şamın alovu qaranlıqla müqayısədə cox kicikdi. Bu rəsmin altında isə ərəbcə bir şeir yazılmışdı: "Mənim bu qaranlığı aradan aparmağım mümkün olmaya bilər. Fəqət bu kiçicik işıq ilə qaranlıqla nurun, haqq ilə batilin arasındakı fərqi göstərə bilərəm. Nə qədər kiçik olsa da işığı axtaran kəslərin qəlbində bu işıq böyüyəcəkdir". O gecə bu şer və rəsmin təsiri altında qalmışdım. Çox keçmədən rəsmi çəkən və şeri yazanla qarşılaşdığımda heyrətimi gizlətmədim. O adam Mustafa Çamrandan başqası deyildi".

Xanım Qatə Çamran. "Yarı gizli ay"

Hər daşı bir naməlumdur bu dünyanın. Gündüzü alatoran, gecəsi zulmət dünya. Göz-gözü görməyən bu aləmdə insan oğlu daim bir çıxış yolu axtarmış, gecənin yırtıcılığından qorunmaq üçün bir sığınacaq yeri ummuşdur. Fəqət yorulmamış insan həyatını qaranlıqlardan və ya qara ləkələrdən təmizləmək üçün. Bu zaman ideallar axtarmış, şüurlu, ya da kortəbii şəkildə təqib etmiş onları. Kiminin idealları onun həyatına gecəyarısı dənizin tən ortasında hökm sürən uğultulu, qorxunc bir səssizliyi çökdürmüş, kimininkisə gecəyarısı ucu-bucağı görünməyən səhrada sanki ona ay işığı tək yol göstərmişdir.

Bu fitri təlatümlər məndən də yan keçmədi. Hər kəsdə olduğu kimi, məndə də bu sahədə xəyallarımın mənə bəxş etdiyi, hətta bir çox hallarda utopik həddə qədər yüksələn ideal anlayışları yarandı. Bu ideallar məni zabit, hüquqşünas, politoloq və ucqar bir yerdə kənd müəllimi də etmişdi desəm inanın ki, yalan danışmış olmaram. Və xoşbəxt günlərin biridə mən İmam Hüseyni (ə) ideal olaraq tapdım. Əslində heç indiyə qədər də bilmirəm İmam Hüseyni (ə) tapdımmı, yoxsa bu İlahinin bir hədiyyəsi idi. Dünyada 6 milyard əhali olduğu halda mənim də Hüseyni (ə) tanıma şərəfinə layiq olmağım, əlbəttə ki, sual doğurmamış deyil. Bilmirəm, bu anamın kiçikkən Məhərrəm ayının 10-da əlimdən tutaraq, hətta dərs olduğu halda İmamla əlaqəli məclislərə aparmasının məntiqi nəticəsi idi və ya başqa səbəbi var, bilmirəm. Başqa vaxtlar öz diliylə desək (əslində bütün mətn onun dilindədir) "dərsdən qalsan gözünü çıxararam" deyən anamın bu gün, məhz İmam Hüseynin (ə) şəhadətə çatdığı gün məni məclis-məclis gəzdirməsi o zaman mənim üçün çox təəccüblü idi və nə baş verdiyini anlamırdım.

Elə bəlkə də, o vaxtlar məsələnin mahiyyətini başa düşmədiyim üçün dərsə getməməyim səbəbindən İmam Hüseyni (ə) çox sevirdim. İllər keçdi və mənim üçün ideallaşan İmam Hüseyn (ə) bir zamanlar dərsdən qaldığım üçün sevilirdisə, bu dəfə dərsi, elmi, kitabı sevmə səbəbinə çevrildi. Hələ o vaxtlar iki ay müddətində anam bir qədər saralmış vərəqlərdə köhnə kiril əlifbası ilə yazılı mərsiyələrini oxuyar, mən də onun dizi kənarında kiçik və ətli əllərimlə mərsiyə sədaları altında dizimə və ya sinəmə vurardım. Bu mərsiyələri deyə-deyə anam kövrəlib ağlayar, mənsə duruxmuş baxışlarla anamın yaşlı gözlərini min bir sual içimdə doğaraq seyr edərdim. Əslində məni anamın həzin və kövrək səsi cəlb edirdi. Körpəykən bu səsin həzin laylaları altında çox uyumuşdum. İndi isə o səsi yenidən tapmışmış kimi mərsiyələrin sədaları altında sanki körpələşirdim. Bu laylaların sevimliliyi məni bir neçə il sonra Kərbəla səhnələrini özündə əks etdirən mərsiyələrə qulaq asmağa "məcbur"edirdi. Və o zaman heç vaxt düşünmürdüm ki, bu səs bir zamanlar layladan mərsiyə dinləməyə "məcburən" götürdüyü kimi bu "məcburiyyət" mənə illərdən sonra dünyanın bir çox dahilərinin dərs götürdüyü İmam Hüseyn məktəbini tanıdacaq ilk mənbə olacaq. İmam Hüseyn mənə öz şəxsində, hətta xəyllarımın belə yarada bilmədiyi ideal şəxsiyyət obrazını verdi.

Dəhşətlər baş verən İmam Hüseynin Kərbəla məktəbində götürülməli olan nələr yox ki? Bir tərəfdə qana susamış yırtıcılar, digər tərəfdə bir içim su tapmayan insanlıq şahzadələri, bir tərəfdə Ömər b.Sədin "Peyğəmbər(s) nəvəsi üzərinə mən getməsəm də, onsuz başqasını göndərəcəklər" -deyən rəzil bir sifəti, digər tərfdəsə İmam Hüseynin altıaylıq Əli Əsğərini başı üzərinə qaldıraraq, sanki «Allahla mənim aramda heç bir pərdə ola bilməz» deməsini, bir yanda suyu çaqqal tək ciyərlərinə dolduran məlunlar, digər yanda Fəratın yanında dodaqları istidən partlamış, lakin sudan imtina edən Həzrət Əbulfəzlin timsalında hürrüyətin, azadlığın özündən başqa bir şey görmürük.

Azadlığa, hürrüyyətə, məhəbbətə İmam Hüseyn məktəbinin şagirdlərindən gözəl kim tərif verə bilmiş ki! Kərbəla müsibətinin tərifini isə "mən (Kərbəlada) gözəllikdən başqa bir şey görmədim" sözləri ilə xanım Zeynəb vermişdir. Həzrət Zeynəb Kərbəladan Şama dək Əli(ə) nitqi ilə danışmış, lənətlik Yəzid xanədanını Əli (ə) cəsarəti ilə silkələmişdir. Həzrət Zeynəb xanım Fatimə həyası ilə yeri gələndə susmuş, yeri gələndə Həzrət Əli qeyrəti ilə danışmışdır.

ALLAH, bizlərə haqqın memarı İmam Hüseynin (ə) yolu ilə getməyi nəsib et!!! Amin!

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Eynal Qardaşov

DƏYƏRLİ AY

Dünyada bir neçə təqvim mövcuddur ki, bunlardan biri də müsəlman təqvimi olan hicri-qəməri təqvimidir. «Qəmər» sözü ərəbcə «ay» deməkdir. Bu təqvimin göy cismi olan ayla baglılığı ondadır ki, ayın hərəkətinə əsaslanır. Belə ki, ayın hər dəfə öz oxu ətrafında fırlanması bir qəməri ayına bərabər olur. Bu da təqribən 29.5 sutka təşkil edir və ilin günlərinin sayı isə 354-355 gün olur. Onu da vurğulamaq yerinə düşərdi ki, bu tarixin başlanğıcı Həzrət Peyğəmbərin (s) Məkkədən Mədinəyə hicrəti dövründən hesablanır.

Hicri-qəməri təqvimi Məhərrəm ayı ilə başlayır. Məhərrəm İslamın müqəddəs aylarından hesab olunur və o həm də haram aylardan sayılır – bu ayda müharibə etmək yasaqlanmışdır. Müsəlman aylarından hər birinin hikmət və dəyəri vardır ki, inanclı insanlar faydalanma baxımından onlara böyük önəm və qiymət verirlər. Bu ayların içərisində Məhərrəm ayının özünəməxsus yeri var.

Bəs Məhərrəm ayını müqəddəsləşdirən və digər ayların fövqündə saxlayan, ona sonsuz fəzilət və dəyər verən nədir? Hicri-qəməri təqvimi aylarının hər birininmi gəlişi belə maraq, belə həyəcan, belə ehtiram, belə hüzn və belə diqqətlə qarşılanır? Əlbəttə ki, yox.

Məhərrəm ayını diqqət mərkəzində saxlayan, hüzn və matəm baxımından bu qədər əhəmiyyətli edən, əsrlərlə yaddaşlardan silinməyən və həmişə diri saxlayan – Kərbəla vaqeəsi ilə bağlı olan Aşura mərasimi və əzadarlıqdır.

Bu hadisədən üzü bəri əsrlər boyu məzhəbindən, əqidəsindən, tutduğu mövqeyindən asılı olmayaraq bir sıra şəxsiyyətlər bu hadisəyə öz münasibətlərini müxtəlif şəkildə bildirmişlər.

Əhli-sünnə alimi olan Şeyx Əbdullahi Əlanın fikirləri isə daha çox maraq doğurur. O, bu hadisəni belə qiymətləndirir ki, İslam tarixini iki hicrət təyin etmişdir. Bu hicrətin əvvəli Peyğəmbərin (s) Məkkədən Mədinəyə hicrəti olmuşdur ki, aradan getmək təhlükəsi olan İslamın taleyini dəyişdi, ona can verdi və onu dirçəltdi. İkinci hicrəti isə İmam Hüseyn (ə) Mədinədən Məkkəyə etdi və bunun nəticəsi oldu ki, İslam bir din olaraq bu günə qədər yaşayır və Qiyamətə qədər də yaşayacaqdır.

İmam Hüseyn (ə) özü və pak ailəsindən olan neçə-neçə cavan İslamı xilas etmək üçün canını və qanını qurban verdi. İmam Hüseyn (ə) özü bu barədə buyurmuşdur: "Mən Peyğəmbər ümmətini hidayət etmək, yaxşılıqlara dəvət və pisliklərdən çəkindirmək üçün qiyam etdim"

Həmin dövrdə lənətlik Müaviyyə oğlu Yezid İslam xilafətini qəsb etmişdir. Yezid fasiq, əxlaqsız, günahı zahirdə edən bir ünsür idi. İslam dövlətinin idarəsini belə bir şəxsin əlində cəmlənməsini necə qəbul etmək olardı? Bütün bunlarla bərabər kufəlilərin İmama müraciət etməsi də qiyamın əsas səbəblərindəndir. İmama çatan bu cür müraciət məktublarının sayı 18 minə çatırdı. İmam Hüseyn (ə) bu qədər insanın səsinə necə səs verməyəydi?! Təbii ki, Kufə camaatı İmam Hüseyni (ə) dəvət etməsəydi belə, bu qiyam yenə baş verəcəkdi. Çünki İmam Hüseyn (ə) Kufə əhalisinin dəvətindən qabaq da Yezidin hakimiyyətinə qarşı çıxmışdır. Bu da əbəs yerə deyildi. İslam dövlətinin rəhbərliyi Yezid kimi insana tapşırılsaydı, İslamdan bu günə qədər əsər-əlamət qalmazdı. Məs buna görə İmam Hüseyni (ə) İslamın xilaskarı adlandırırlar.

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Zemfira Nəsrullayeva

Uşaq tərbiyəsi və İslam.

Uşaq tərbiyəsi mövzusu əsrlər boyu bütün toplumlar üçün aktual olub və hələ də araşdırma obyekti olaraq qalır. Digər məktəblərlə yanaşı İslam dini bu mövzuya çox geniş yer ayırmış və həssaslıqla yanaşmağı tövsiyə etmişdir.
Uşağın tərbiyəsinə nə vaxt başlamaq, hansı metod və ya modellərdən istifadə etmək və s. bu kimi məsələlər müxtəlif müzakirələrə və nəzərlərə səbəb olmuşdur.
Uşaq tərbiyəsi ilə məşqul olarkən ilk növbədə uşaq psixologiyasını bilmək vajibdir.
Uşaq psixologiyasının araşdırılmasının bir çox üsulları, metodları mövjuddur. Bunlardan sistemli müşahidə, ünsiyyət, uşaq fəaliyyəti məhsullarının (rəsm, bədii yaradıjılıq və s.) toplanması, analizi və digər metodları göstərmək olar.
J.Piace, L.Vıqodskiy, Yunq, D.B.Elkonin kimi dünya şöhrətli alimlər uşaq psixologiyası sahəsində çalışmışlar. Araşdırmalar zamanı müxtəlif amillər əsas götürülsə də, bütün pedoqoci istiqamətləri - Montessori pedoqoqikasını, Dyu pedoqoqikasını, Valdorf pedoqoqikasını, Frene pedoqoqikasını və başqalarını birləşdirən ümumi jəhət inkişafın mənbəyinin böyüklərin maarifləndirməsində deyil, uşağın özünüinkişafında, ətrafı ilə qarşılıqlı təsirində olmasıdır. Ətraf mühit isə uyğun gələn mədəniyyəti özündə əks etdirir.
Dünya pedoqoqları tərəfindən təsdiqlənmişdir ki, təhsil iki məqsədə – şəxsiyyətin formalaşmasına və jəmiyyətin inkişafına nail olur. Düzgün təlim insanın fiziki, intellektual və əxlaqi potensiallarının açılmasına və inkişafına yardım edir. Düzgün təlim dedikdə uşağın yaşı, onun fərdi və genetik xüsusiyyətləri nəzərə alınaraq aparılan sistemli, mərhələli fəaliyyət nəzərdə tutulur. Belə ki, uşaq tərbiyəsi ilə bağlı bütün pedoqoci proqramlar müəyyən olunmuş yaş qrupları üzrə fərqlənir.
İslam dini uşağın tərbiyəsinə hələ ana bətnindəikən diqqət etməyə çağırır. Əgər uşaq bətindəykən ana haramlardan çəkinər, şəri məsələlərə diqqət edərsə, Quran qiraəti ilə məşğul olarsa övladı dünyaya gəldikdən, dil açdıqdan sonra onu tərbiyə etmək, dini təlimləri ona öyrətmək çətin olmaz.
Peyqəmbərimiz Həzrət Muhəmməd (s) buyurur: ''Uşaq yeddi il evin şahı, yeddi il nökəri, yeddi il vəziridir''. Bu açıqlamada böyük bir hikmət var. Amma valideynlər diqqət etməlidirlər ki, ifrata varmasınlar. Əks halda uşağın tərbiyəsinə və psixoloci durumuna zərər gələ bilər.
Uşaq tərbiyəsində ən mühüm məsələlərdən biri – övladın riayət etməsini istədiyi məsələyə valideylərin əməl etməsi və ya əksinə çəkinməsini istədiyi məsələdən özlərinin çəkinməsidir.
Hər bir valideyn övladını istər əxlaq, istər elm müstəvisində kamil görmək istəyir. Bu hədəfə çatmaq üçün mütləq sistemlilik, proqramlılıq vajibdir. Əlbəttə o dərəjədə ki, uşağa əzab olmasın.
Bütün qeyd etdiklərimizi nəzərə alaraq deyə bilərik ki, İslam dini insanın fitrətinə uyğun olduğu üçün, bu mövzuda da uşağın ana bətnindən başlayaraq yeniyetməlik çağına qədər nə etməli sualını tamamilə javablandırır.
Övlad tərbiyəsi çox məsuliyyətli iş oduğu üçün valideynlərə bu məsələdə Allaha təvəkkül edərək irəli getməyi tövsiyə edirik.

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Günay Həsənova

UŞAQ AİLƏNİN AYNASIDIR

Bu gün başlarına sığal çəkib alnından öpdüyümüz uşaqlar sabahın yeniyetməsi, gənci, kişiləri və qadınlarıdır. Deməli gələcək onlarındır. «Uşaqlar bizim gələcəyimizdir» deyimi bu mənada son dərəcədə diqqətəlayiqdir. Gələcəyimizin necə olması bizim bu uşaqlara verəcəyimiz tərbiyədən asılıdır. İşıqlı sabahların, nurlu gələcəyin olması üçün ən ümdə məsələ - uşaqlara verdiyimiz TƏRBİYƏDİR.

...Elə Ələmdar dayı ilə söhbətimiz də bu mövzuda oldu. Biz uşaqların səs-küyünə küçəyə çıxmışdıq.Uşaqlardan bir az sakit olmalarını xahiş etdik. Uşaqlar da xətrimizə dəyməmək üçün "oldu" dedilər. Amma yenə həmin səslər, həmin "part-part"- lar. İnsafən uşaqlardan bir neçəsi bu hay-küyə qoşulmur, hətta dostlarına böyüklərə qulaq asmaq məsləhətini verirdilər. Yaxınlığımıza düşən "part-part"-ın səsi Ələmdar dayıya heç də xoş təsir bağışlamadı və başını qaldırıb mənalı baxışlarla uşaqdan soruşdu: «Ay bala sən kimin oğlusan?».

Ələmdar dayıya sanki təsəlli verirmiş kimi dilləndim: «Hələ uşaqdır, böyüyəndə düzələr». Ələmdar dayı dərindən köks ötürüb dilləndi: «Ay oğul, uşaq oynamaqla nəfəs alır. Oynamaq uşağın həyatının bir hissəsidir. Bəlkə də mən onların haqqını pozdum. Düzü uşaqların belə böyüməsinin günahını mən həm valideyndə, həm də televizorda, məxsusən uşağa aid olmayan o kinolarda görürəm.Düzü o kinolar böyüklərə də aid deyil. Azərbaycan kişisi, müsəlman kişisi gərək başqasının da qeyrətini çəksin, oğul».

Dedim «Ay Ələmdar dayı, radio, televizor həyatımızın bir hissəsidir. Uşaqlar da hər gün kompüter oynamasalar rahat olmurlar,axı KOMPÜTER ƏSRİDİR». Ələmdar dayı qayıtdı ki, «Ay oğul televizorda indi uşağa aid nə var ki, uşaq gecə kriminala baxıb, səhər ağlayır ki mənə avtomat alın. Nə deyim, belə filmə baxan uşaq böyüyəndə yer üzünə qənim kəsilir axı! Bir də görürsən okeanın o tayından gəlib, okeanın bu tayındakı dinc insanların külünü göyə sovurur».

Televizordan danışdıqca bu dünya görmüş ağsaqqalın sanki dərdi təzələnirdi. Deyir «oğul, mən Allah adamıyam. Peyğəmbərimiz buyurub ki, qohumları tez-tez yad edin. Mən də bu sözü əziz tutub getdim bir qohumum var onlara. Amma getməyimə də peşman oldum. Gördüm ki, uşaq, böyük hamı yığışıb televizorda filmə baxırlar. Film, nə film! Deyirəm o televizorda "oturanlar" nə ağılla belə filmi efirə verirlər! Evin sahibinə dedim ki, «Ay filankəs, sənin evində axı qız uşağı var! Kişi sözümü başa düşdü, rəngi dəyişdi. Amma anası dilləndi ki,"müasirlikdi"».

Ələmdar dayının səsi titrəyirdi: "Oğul qeyrətimizi əlimizdən alırlar. Biz bu filmlərlə, bu tərbiyə ilə Vətəni qoruyacağıq, yoxsa Qarabağ azad edəcəyik?!". Düzü Ələmdar dayının sözləri ilə razı olmaya bilməzdim. Çünki televiziyada yayımlanan namünasib filmlər uşaq psixologiyasında, uşağın tərbiyəsində güclü mənfi təsirlər qoyur.

Söhbətimizin bu yerində məhəllədə hamının çox istədiyi Cəfər Sadiq adlı bir oğlan əlində məktəb çantası bizə yaxınlaşdı salam verdi. Salamın cavabını verib, Ələmdar dayı əyilib uşağın alnından öpdü. «Allah səni adına layiq böyütsün» - söylədi. Uşaq bizə "Allah amanında" deyib evə yollandı. Uşağın bu nəzakəti Ələmdar dayının əvvəlki gərginliyini aradan götürdü. Ələmdar dayı üzündə təbəssüm halda söhbətini davam etdirdi: «Hə oğul, əvvəlcə gərək uşağa yaxşı ad qoyasan, bax elə bu Cəfər Sadiq kimi. Bu uşağın atası ilə yaxın dostam.Uşağın nəyi oxumasına, nə oynamasına, televizorda nəyə baxmasına şox ciddi nəzarət edir. Ancaq uşaq filmlərinə baxmağa icazə verir, idman verlişlərinə baxmağa həvəsləndirirlər. Atası dini kinolar gətirəndə məni də çağırırlar. Bizim millətin ruhiyyəsinə uyğun kinolara, filmlərə ailəliklə baxırlar. Sonra filmin müsbət və mənfi cəhətlərini müzakirə edirlər. Atası qəti icazə verməz ki, uşaq qətl, oğurluq, cinayət törədən səhnələrə baxsın. Çünki uşaq seyr etdiyi səhnənin "qəhrəmanına" oxşamaq istəyir. Düzü valideynləri deyir ki, biz uşaqlarsız da elə filmlərə baxmırıq. Çünki uşaq valideyninin baxdığı filmə daha çox meyl edir. Uşaqların tərbiyəsində çox ciddi olmaq lazımdır.Yoxsa bu televizorlar, bu komputerlər düzgün istifadə edilməyəndə uşaqlara...». Ələmdar dayı sözünə ara verib – «...ay bala nəinki uşaqlara, elə böyüklərə də mənfi təsirlər qoyur!».

Ələmdar dayı «namazın vaxtıdır» - deyib mənimlə sağollaşdı. Amma hiss olunurdu ki, deyiləsi sözü cox idi.

Ələmdar dayının dedikləri real həqiqətlər idi. Bu gün televiziyada verilən verlişlər, filmlər çoxlarını narahat etsə də, bunun fərqinə varan, uşaqların televizora baxmağına ciddi nəzarət edənlər azdır. Kompüter və texnologiyalar əsridir. Bunlara yiyələnmək vacibdir. Amma yiyələnməyin keyfiyyəti barədə düşünmək gərək. Vətənə layiqli övladlar təhvil vermək üçün çalışmaq gərək. Uşaqlarımızın düzgün tərbiyələnməsi mövzusunda Ələmdar dayı bir çox mətləblərə işarə vurdu. Elə isə uşaqlarımızı elə tərbiyələndirək ki, hər yerdə bizə baş ucalığı gətirsin. Axı uşaq ailənin aynasıdır.

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası

«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Təbiət Hüseynov

Aşura və dəyərlər

Müsəlman dünyasında bir sıra böyük tarixi əhəmiyyətli günlər bu günə kimi qeyd olunur, yaddaşlarda qorunub saxlanılır. Bunlardan biri də öz əzəməti ilə seçilən möhtəşəmliyi ilə yaşayıb günümüzə qədər gəlib çatmış Aşura hadisəsidir.
Hər il Məhərrəm ayının 10-u (ərəbcə əşərə - 10 deməkdir. «Aşura» sözü burdan gəlir) müsəlmanlar matəm günü kimi qeyd edir və bu artıq bir mədəniyyət halını almışdır. Hamının bildiyi kimi, həmin tarixdə 5-ci məsum İmam Hüseyn (ə.s) şəhadətə yetişmişdir. Tarixə nəzər saldıqda görürük ki, İmam Hüseynə (ə) qədər və ondan sonra bir neçə məsumlarımız şəhid olmuşlar. Etiraf etməliyik ki, digər məsumların şəhadət günlərinin sırasında Aşura günü öz əzəməti ilə seçilir. Bəs görəsən bu müstəsnalığın səbəbi nədir? Bu müstəsnalıq bəzilərinin dediyi kimi süni bir formallıqdan ibarətdirmi? Yoxsa köklü bir əsası var? Bu suallara cavab vermək üçün müxtəlif dəyər müstəvilərindən Aşura hadisəsinə baxmağa çalışaq. Daha doğrusu, İslamdan kənar nəzərlərin və İslamın özünün bu hadisəyə necə qiymət verməyini bir qədər araşdıraq. Daha sonra isə Aşuranın özünün dəyərlərə nə kimi təsir etdiyinə də fikir vermək yerinə düşərdi.
Ümumiyyətlə bu mövzunu əhatə etmək üçün ilk öncə “dəyər” anlamının özünə bir açiqlama gətirmək lazımdır. Nədir “dəyər”? İnsanlar nəyi dəyərləndirirlər? Dəyərin özünün doğru olub-olmamasından asılı olmayaraq insanlar nəyisə görür, hiss edir, onu dəyərləndirə bilirlər. Məsələn: əgər bir adam özünün mömin olduğunu iddia edirsə, əməllərində, rəftarında isə bu hiss olunmursa, imanın görünməz olduğuna baxmayaraq, heç kim onu mömin kimi qiymətləndirməyəcək. Buradan belə çixir ki, dəyərləndirilən nəsə üzdə olan, görünən bir şeydir. Bəs nədir bu?
Bir az da mövzudan uzaqlaşaq... Bəşər tarixində Yer üzünə çoxlu peyğəmbər gəlmişdir. Bunların hamısı da Allahın təkliyindən xəbər vermiş, insanları düzgün yola çağırmışlar. Bu bütün peyğəmbərlərin missiyalarında olan ümumi bir cəhətdir. Amma peyğəmbərlərin hərəsinin özünə məxsus fərqli cəhətləri də olmuşdur. Belə ki, sonuncu peyğəmbərimiz Həzrət Muhəmməd (s) öz missiyasi haqqında belə demişdir: ”Həqiqətən mənim peyğəmbərliyə seçilməyimdə məqsəd - ən gözəl, ən üstün əxlaqları kamala çatdirmaqdan ibarətdir”. Sanki Peyğəmbərimiz özündən əvvəlki peyğəmbərlərin gətirdiyi tövhidi dinləri insanların etdiyi müdaxilələrdən təmizləmiş və üzərini gözəl və möhkəm əxlaq pərdəsi ilə örtmüşdür və bununla da bütün peyğəmbərlərin işini sona çatdirmişdir. Necə ki, meyvənin qabığı onu kənar amillərdən qoruyur və həm də onu gözəlləşdirir, əxlaq da eləcə tövhid dəyərindən tutmuş füruiddinə qədər bütün təbəqələrin üzərini örtmüş, onları həm qoruyur, həm də onların nurunu özündə əks etdirir, gözəlliyini ətrafa saçır.
Burdan belə nəticəyə gəlmək olar ki, həmin üzdə olan, görünən, dəyərləndirilən elə çox vaxt əxlaq olur.
Qayıdaq Kərbəla hadisəsinə. Kərbəla hadisəsinə kənardan nəzər saldıqda ilk öncə nəzərə çarpan yüksək əxlaqdir. Amma bir qədər irəli getdikcə İslam dininin nəzəri şəklidə olan bütün qatlarının, tərəflərinin Kərbəla hadisəsində canlandığının şahidi oluruq. Kərbəla hadisəsində üsuliddinin hər bir bəndinin kamil təcəssümünü görmək mümkündür və bunlarin hər biri ayri-ayriliqda uzun-uzadı təhlil olunası mövzulardır. Kərbəla hadisəsinin islami nəzərdən ən böyük qiymətini isə elə bu hadisənin içində olanlar özləri vermişlər. Xanım Zeynəbin “Mən burda gözəllikdən başqa bir şey görmədim” sözləri Aşuranın əsl dəyərini ifadə edir. İmam Hüseynin (ə) “Zillət bizdən uzaqdir!” şüari zülmə baş əyməyən, yüksək izzəti-nəfsə malik, ali əxlaqlı kamil insandan xəbər verir. Burada Peyğəmbərimizin gətirdiyi kamil əxlaqın praktik şəkildə şahidi oluruq.
İslamdan kənar məktəblərə gəldikdə isə, dünyanın bir çox məşhur insanlarının Kərbəla hadisəsi haqqındaki fikirləri, onların Aşuraya verdikləri dəyər müxtəlif kitablarda, yazılarda rast gəlinir. Məsələn: qərb alimi Murik Dukber yazir: “əgər tarixçilərimiz Aşuranın mahiyyətini anlasaydılar, buna sadə baxmazdılar. Çünki Hüseyn ardıcılları zəlillik və acizliyə baş əyməzlər. Çünki onların əsas şüarları zülmə baş əyməmək, təslim olmamaqdır.” M.Qandi isə demişdir: “Mən mübarizəni Hüseyndən öyrəndim.”
Ümumiyyətlə, yer üzündə müxtəlif keyfiyyətləri əsas dəyər hesab edən bir-birindən fərqli əxlaqi məktəblərin hansi birinin prizmasından Kərbəla hadisəsinə baxsaq, onların hər birinin dəyər meyarının orada tapmış olacağıq. Məsələn: bu məktəblərdən hansısa üçünsə iradə dəyərdir - onlar Kərbəlada əsl dəyər görəcəklər. Hansı üçünsə məhəbbət dəyərdir - onlar Kərbəlada ən ali məhəbbətə şahid olacaqlar. Kimlər üçünsə gözəllik dəyərdir, ədalət dəyərdir - onlar Kərbəlada misli görünməmiş gözəlliyin, yüksək ədalət uğrunda mübarizənin şahidi olacaqlar və s.
Kərbəla hadisəsinin özünün dəyərlərə təsirinə gəlincə, diqqət etsək, bayaqdan bəri müxtəlif cəhətlərdən, dəyər sistemlərindən Aşura hadisəsinin dəyərləndirilməsi elə Aşuranin özünün onlara təsirinin nəticəsidir. Sanki,müxtəlif formalı güzgü parçaları vahid günəşin şüalarını əks etdirir - hərəsi özünə tərəf bu şüanın düşmə bucağına uyğun olaraq. Amma bunların arasında elə güzgü parçaları var ki, bu şüalari əks elətdirə bilmir. Çünki, əks tərəfə baxır bu güzgülər. Bu günəşin nöqsanı deyil. Kimlər Kərbəla hadisəsinin gözəlliklərini görə bilmirsə, hiss edə bilmirsə özlərində dəyişiklik aparmalıdırlar. Öz dəyər güzgülərini doğru səmtə yönəltməlidirlər. Budur İmam Hüseynin (ə) şəhadətinin əbədiyaşarliğının sonsuz səbəblərindən biri. İmam Hüseyn (ə) hərəkatı dəyərlərdə inqilab yaratdi. Bu inqilab hələ də davam edir. Aşura haqqında təsəvvürü olmayan adam ilk baxişda çox bəsit görünən bu hadisəyə əvvəlcə təəccüb edir. Bu təəccüb həmin adamı hadisənin mahiyyəti ilə maraqlanmağa məcbur edir. Maraq isə həqiqətləri üzə çıxarır. Həqiqəti dərk edən insan isə artiq əvvəlki insan olaraq qala bilmir. Hər kəs öz tutumuna görə bu gözəllikdən, bu kamillikdən bəhrələnir. Hər kəs öz durumuna görə İmamət günəşinin nuru ilə işıqlanır. Qoy Uca Allah bu dünyada və axirətdə bizləri bu nurdan ayri salmasın...

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Bikəxanım Əzimova

Qurbanlıq- maddi , yoxsa mənəvi qazanc?

İslam- sevgi, ictimai ədalətlilik və mərhəmət dinidir. Bu prinsiplər müsəlmənları daim başqalarını da düşünüb, onlara yardımçı olmaqa sövq edir.

Qurban bayramı da islamda olan yardımlaşma nümunələrindən biridir. Bu bayramın gözəlliyi, dəyərliliyi onun həm maddi, həm də mənəvi faydalılığındadı. İqtisadi vəziyyəti stabil, yaxşı olan insanlar kəsdikləri qurbanlardan imkanı olmayanlara paylayır, aylarla evində ət olmayan ailələrə maddi yardımla yanaşı, həm də sevinc bəxş edirlər. Qurbanlıq həm də qohum-əqrəba, qonşular arasında olan soyuqluq və etinasızlığın sevgi və mehribanlıqla əvəz olunmasına da xidmət etmiş olur.

Qurban bayramı-insana Allah tərəfindən ona əmanət verilən canının qiymətini xatırladır. Kəsəcəyi heyvanın yaşayıb yaşamayacağına mal sahibi qərar verdiyi kimi, insanın da var olub olmamasına, həyatının təqdiratına yaradıcısının, Rəbbinin yəni Allahın qərar verdiyinin bir daha fərqinə varır. Qurban kəsərkən insan həm öz həyatını dəyərləndirir, həm də qəlbində mərhəmət, rəhm hissinin inkişafına səbəb olur.

Qurban bayramının sosioloji-iqtisadi bir müsbət xüsusiyyəti də heyvandarlığa sövqdədir. Hər il Qurban bayramında kəsiləcək heyvanların təmin olunması insanların iqtisadi vəziyyətlərinin yaxşılaşmasına təsir göstərir. Beləki, qurbanlıq üçün nəzərdə tutulmuş mal-qaranın satışından əldə edilən qazanc Azərbaycanın və yaxud digər ölkələrin əyalətlərindəki çətin maddi vəziyyətdən əzab çəkən bir çox ailələrin büdcəsinə müsbət təsir edə bilər.

Qurban bayramının tarixinə nəzər salarkən Azərbaycan və ya dünya gənclərinə, valideynlərinə örnək olmaqa layiq faktlarla rastlaşırıq. Bu bayramın bu mövzuda tərbiyəvi əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Xüsusilə də valideyn-övlad münasibətlərində. Nəzər salaq. Elə ki, İbrahim (ə) oğluna onun başını kəsib onu Allahın əmri ilə qurban edəcəyini xəbər verdi, İsmail (ə) irəli gəlib ''Ey Ata, sənə əmr edilmiş işi yerinə yetir. Görəcəksənki, Tanrının istəyi ilə mən necə səbr edənlərdənəm'' buyurdu. Oğulun İlahi əmrdən qaynaqlanan ata sözü qarşısında bu qədər hazır olması əxlaqi baxımdan necə də dəyərlidir. Eyni zamanda bizim dövr üçün aktualdı. Ata da öz növbəsində övladına qarşı dürüstdü. Oğlunu belə çətin sınaqa salmamışdan öncə onu məlumatlandırır və onun rəyi ilə maraqlanır. Bu qarşılıqlı itaətliliyin müqabilində Allah həm ataya, həm də oğula mükafat olaraq kəsmək üçün qurbanlıq göndərdi. Bu özü də insaniyyətə bir çağırışdır ki, Allaha itaət et, xeyr tap.

Unutmayaq ki, Allah faydası olmayan heç nəyə əmr etməz. Əmr etdiyi hər bir şeydə insan üçün həm maddi, həm də mənəvi fayda var. Odur ki, hər bir əməli əmr olunduğu kimi, təhrifsiz yerinə yetirmək lazımdır. Təəssüflər olsunki, bəzən insanlar bu və ya digər hallarda şərtlərin fərqinə varmırlar. Qurban kəsərkən ən önəmli məsələləri unudurlar. Nəzir deyilmiş qurbanı bayram günü kəsirlər, qurbanlıqı halal olmayan və ya borc pulla alırlar. Qurbanın kəsilmə, ətin bölüşdürülmə kimi önəmli şərtlərinə əməl etmirlər. Bu halların heç biri yol verilməzdir. Çox zaman belə məsələlər bilgisizlikdən irəli gəlir. Onların həlli yalnız maarifləndirmə yolu ilə mümkündür. Allaha şükürlər olsun ki, ildən – ilə insanların məlumat almaq imkanları genişlənir. Ümüd edirik müsəlmanlar diqqət yetirərlər ki, qurban halal ruzidən, yalnız Allaha xatir kəsilməlidir ki, Allahın razılıqına səbəb olsun və öz fəlsəfəsini yaşatsın.

İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Günay Həsənova