İdman ölkəsi

2008-ci ildə keçirilən Pekin olimpiya oyunları tamamlandı, amma deyəsən bizdə davam edir. Bu qərara mən, sonunçu dəfə istirahətdə olduğum vaxt TV-də idmançılarımıza rəsmi hədiyyə vermə mərasiminə baxdıqda gəldim. Orda qeyri-adi bir söz eşitdim. Orada rəsmilərin dilindən «idman dövləti» sözü səsləndi. Vallah çox fikirləşdim, amma heç bir şey anlamadım ki, anlamadım.

Rus məktəbini bitirdiyimdən, belə hallar ilə rastlaşdıqda dərhal onu rus dilinə çevirib nə qədər doğru səslənməsini yoxlayıram. Əgər yadınızdadırsa, atalar misalı var «Gözüm səndən su içmir». Rus dilinə heç çürə həmin məna ilə səsləndirmək olmur. Eləcə də əksinə, rus dilində misal var ki, azərbayçan dilnə çevirmək olmur. Amma sən demə elə misallar var ki, nə o tərəflikdi, nə də ki bu tərəflik. Dəyəsən elə həmin söz birləşmələrindən biri də, «idman dövlətidir». Əgər rus dilinə çevirsək, «sport qosudarstva» səslənəcək, və yaxud «sportivnoye qosudarstvo». Amma yenə də bu söz birləşməsi heç bir məna kəsb etmir.

Əziz azərkeşlər! Gəlin yoxlayaq. Deyirəm bəlkə «İdman dövləti» bir misal olaraq lüğətmizə salınsın? Adətən söz ehtiyatın formalaşması, yeniləşməsi, əlavə olunmaları texnoloqiyanın inkişafı, tərəqqinin olması, yeni bir şeyin həyatmızda peyda olunması ilə əlaqələndirilir. Amma yenə də olimpiya oyunlarına biz əvvələrdə qatılmışıq. Əgər mən desəm, hamınız gülərsiniz, amma, təbii ki, rəsmilərin dili ilə «idman dövləti» ifadəsi əla səslənir. Onun pioneri var, deməli buna səbəb var.

Mənə elə gəlir ki, bu ifadədə bir-birinə zidd olan iki söz var. Mən «idman» sözünü eşidəndə, dərhal «idman zalı» sözü ilə yada salıram. Bəs siz necə, idman sözü deyiləndə nə yada salırsınız? Heç birinizin «Dövlət» sözü ilə yada salınanı varmı? İnanmazdım! Amma bundan sonra inanmaq lazımdır! «İdman» sözü deyləndə, adətən dediyim kimi, «idman zalı», «idman yarışı», «idman azərkeşi», yaxud «idman aləti» və sairə isimlər yadııma düşür. Lakin «Dövlət» deyildikdə, dərhal «hüquqi dövlət», «demokratik dövlət», «millətsevən dövlət» və sairə sözlər ilə bildirilir. Mənə elə qəlir ki. «idman dövləti» əsla «idman zalı» demək deyil. Əks təqdirdə «dövlət» sözünü «idman» sözü ilə məna kəsb edən sözlər ilə əvəz etsək, bir «alət» olaraq, «zal» olaraq, «yarış» olaraq təsəvvür etmək olar. Başa düşmək olar, idman qalibiyyəti böyük hadisədir, amma idmançının hər biri bir fərddir, onun nailiyyətini bir fərdin, klubun, sahənin nailiyyəti kimi təsəvvür etsək daha düzgün olar, burada dövlətin payı sadəcə bir rəmzi xarakter daşıyır. Çox danışmağla ziyanlı sözlər deyə bilərəm, ona görə məndən sizə əmanət, çox danışmağdansa, susmaq yaxşıdır.

Ələsgər Rüstəmov
İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi