Insan beyninin mükəmməliyi haqqnda çox danışırlar. Ən qədim filosoflardan tutmuş müasir dövrün alimlərinə qədər. Hər biri bu obyektin mücərrədliyini və hələ də tam öyrənilmədiyini vurğulamiş və bu haqda müəyyən fikirlər söyləmişdir.
Onları ən çox maraqlandıran isə ağlın olmasıdı. Çünki insanın baş hissəsinində ağıl deyilən bir orqan yoxdu. Olmuyan bir şeyin var olmasi çox qəribədir. Heç kim görmür, amma var...
Ən azından insan düsünə bilir. Düsüncə isə ağlın məhsuludu. Məhsul varsa, deməli istehsaçı da var.Məyvə varsa ağac da var. Nəticə varsa, səbəb də var.
Heç bir istehsaçı zay məhsul istehsal etmək istəmədiyi kimi, ağıl da "zay düşüncə" istehsal etməz. Zay məhsul müəssisəni məhvə aparar…
Əgər ətrafımıza diqqət yetirsək, bəzi insanlarin ağlının "düşüncəsiz düşüncə" istehsal etdiyini görə bilərik. Özüdə bu cür insanların sayı heç də az deyil. Nəinki az deyil, hətta normal düşünənlərdən çoxdu. Ən azi iki dəfə.
Fikirlərimin aydın olması üçün bütün dediklərimi konkret misallar üzərində göstərim.
Ən bəsit misal - zərərli vərdişlər.
Məni həmişə uşaqlıqda maraqlandıran bir sual olub. Nəyə görə zərərli vərdişi olanların əksəriyyəti onu tərgitməyə can atır? Bəlkə də bunu başa düşmək olar. Səhv etdiyini anlayan insan səhvini düzlətməyə cəht edir. Bəs yaxşı, nəyə görə belə vərdişin olmadığı insanların əksəriyyəti bunu əldə etməyə meyilidir? Bax bunu isə anlamaq mümkün deyil. Özü də vərdişkar olanlarin tərgitmək istədiklərin bilə-bilə, özü də zərərli olduğun bilə-bilə, özü də ölümü tezləşdirdiyini bilə-bilə, özü də dünyada bu kimi vərdişlərin nəticəsində hər saniyədə nə qədər insanın ölduüyünü bilə-bilə, özü də...
Maraqlı orasıdır ki, gecə-gündüz belə vərdişlərin ziyanı barədə 4 tərəfdən xəbərdarlıqlar edilir. Bütün bunlara baxmayaraq yenə də bunlara meyl zəifləmir ki, güclənir...
Hər hansı vərdişin insanda suni səkildə yaradilmasi öz-özlüyündə cətin bir prosesdir. Amma sonralar bu vərdişlərin dərin fəsadların - sağlamlığa, maddi duruma vurduğu ziyanları görə-görə, bunlardan əl götürməmək - başa düşülən deyil.
Göründüyü kimi çətin keçilən bir yoldu bu yol. Çətin yolu keçmək yaxşıdı o halda ki, hədəf mükəmməl olsun.
Bu çətin yolu keçdikdən sonra zərurətdən ikinci çətin yol meydana gəlir. Onu necə tərgitməli...
Vərdişi başlanandan onu tərgidənədək çəkilən parabola əyrisi hansı ağlın məhsuludu, hansı meyarlara əsaslanan addımlar siyahısıdır?
Yaxşı bəs nətiçə nədir? Başladığın yerə geri dönmək, nəsə qazanmamış və çox şey itirmiş halda. Sağlamlığın, zamanın itkiləri ilə...
Başqa bir "düşüncəsiz düşüncə " rüsvət. Rüsvət almaq və rüşvət vermək. Heç bir məntiqə siğmayan düşüncə. Ən əsası da, təhsil sistemindəki rüşvət. Çox acınacaqlıdı. Acınacaqlı olduğu qədər də düşüncəsizlikdir. Düşüncəsiz olduğu qədər də düşünməli məsələdi.
Bir müəllimin tələbədən nəyisə alması və onun müqabilində nəsə etməsı gələcəyimizi baltalamaq demək deyilmi? Bəlkə bu gün məvacibin az olması bəhanəsı ilə öz vicdanını rahatlatdın. Bəs sabah...?
Sabah bir vaxtlar nəyisə alıb qiymət yazdığın "həkim" tələbənin yanina xəstə halda getsən necə olacaq? Nələr baş verəcək? Heç düşünmüsənmi düşüncəsiz düşüncənlə ?
Və ya sabah nəvənin əlindən tutub aparsan məktəbə ki, elm öyrənsin. Müəlimi isə odur, sənə rüşvət verib sənədən qiymət alan. Indi övladına, nəvənə savad verəcək. Oxumadıqlarını oxutmaqla, öyrənmədiklərini öyrətməklə ...
Sonra nəvən böyüyəcək. Bilmədiklərinə görə müəllimini qınayacaq, heç özü də bilmədən, səni qınamalı olduğu halda…
Beləcə hər yanımız düşüncələr dənizidi. Hərədə də bir ağıl var. Kimisi bu ağıl ilə gəmi düzəldıb üzür burda. Kimisi daş düzəldib batir suda. Düşünməyin köməyi ilə biri ölür, biri qalır. Qalan görür düşüncənin qüdrətini, ölənsə görmür. Bəlkə də görmək istəmir. Gözünü yumur və hey düşünür düşüncəsiz düşüncəsini...
Yaşamaq, ya yaşarkən ölmək. Seçim sənin əlindədir. Seç indi birini...
Amma düsün və seç. Düşüncənin köməyi ilə düşün. Düşüncəsiz düşüncəni qoy kənara. Səni öldürən odur. Səni yaşarkən öldürən…
Yaşamaq da əlindədi. Seç onu düşüncəli düşüncənlə…
İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi Akademiyası
«Dəyərlər» Dini Jurnalistika Məktəbinin dinləyicisi
Комментариев нет:
Отправить комментарий